Gestalttherapie

Met gestalttherapie onderzoek je het proces van het ervaren van een behoefte tot de bevrediging daarvan en de onderbrekingen in dat proces. De nadruk ligt op voelen en ervaren in plaats van 'praten over'.

Je onderzoekt met welke gedachten- en gedragspatronen je ervoor zorgt dat je je behoeftes niet vervult, dat zaken of situaties onaf blijven en energie blijven kosten. Daarnaast experimenteer je met nieuwe oplossingen en mogelijkheden en ga je ervaren dat het ook anders kan. Meestal werken de gestaltsessies meteen vanaf het begin al door in je dagelijkse leven.

Gestalt gaat uit van het gezonde deel van de mens, daar wordt mee gewerkt. Er wordt niet gewerkt met diagnoses of etiketten. Het zelfhelend vermogen wordt hersteld, je krijgt handvatten om anders met je problemen om te gaan.

Gestalt gaat over "ik en u" "hier en nu".

Gestalttherapie is een vorm van psychotherapie die ervarings- en lichaamsgericht is. De grondlegger hiervan is Frederick Perls (1893-1970), een Duitse psychiater en psychoanalyticus.

Er is geen vaststaand programma, ik werk met wat op dat moment op de voorgrond is. Er wordt niet gegraven in het verleden, wél komen gebeurtenissen uit verleden regelmatig spontaan op de voorgrond.

Vanuit de gestalt-visie heb je op dit moment niet zozeer last van wat in het verleden gebeurd is maar van de patronen die je je zelf toen hebt moeten aanleren. Dit was nieuw voor mij en ik vond het heel goed nieuws. De situatie is geweest en onveranderbaar maar de patronen die je toen aangeleerd hebt en die je nu nog steeds herhaalt, díe kunnen wél veranderen.
Gestalt gaat over jou en je omgeving. Gestalt is geen therapie waarbij je alles in je zelf leert vinden, uitgangspunt is dat je altijd in wisselwerking bent met je omgeving. Om een behoefte te vervullen is altijd iets uit de omgeving nodig, dat kan iets lichamelijks, iets psychisch of iets spiritueels zijn. Tijdens het gestaltwerk onderzoek je de verstoringen in de wisselwerking met je omgeving. Er wordt daarbij gewerkt met wat er hier en nu speelt in je leven.

Het doel is om een vrijer mens te worden, meer je zelf, meer wie je in wezen bent,
om keuze mogelijkheden te krijgen, in plaats van te handelen vanuit je vaste patronen.

Gestalttherapie wordt ook wel contact-therapie genoemd. Op de grens gebeurt het, daar vindt het leven plaats.

Door gestaltwerk ga je je eigen aandeel in het geheel zien en leer je daar meer verantwoording voor nemen. Je onderzoekt de manier waarop je contact maakt met jezelf en je omgeving. Vaak verbreek je het contact zonder dat je daar besef van hebt. Dat kan op veel manieren bv door: jezelf te verdoven, je gevoel weg redeneren, te denken 'laat maar', ja zeggen terwijl je nee bedoelt, je omgeving niet horen of zien enz.

Door wél in contact te blijven met wat er is, leer je jezelf beter kennen en ga je je grens ervaren. Op de grens wordt het spannend, daar ontstaat levendigheid en energie. Op de contactgrens ontdek je nieuwe oplossingen en mogelijkheden.

Door gestalt te bestuderen heb ik vele nieuwe inzichten gekregen en is mijn leven veranderd. Tijdens mijn gestaltopleiding heb ik bv. ervaren dat mijn vermoeidheid verdwijnt als ik 'op de grens' durf te gaan. en dit is nog steeds zo.

Een gestaltvormingsproces (contactproces) kan kort zijn bijvoorbeeld; je voelt je maag, krijgt zin in eten, je eet iets en je voelt je daarna bevredigd. Het kan ook een proces van jaren zijn, bijvoorbeeld de behoefte om een studie te beginnen tot jaren later de uiteindelijke afronding daarvan.

Iets nieuws leren door ervaren en experimenteren.

Ook na 15 jaar gestaltwerk blijf ik het lastig vinden om in het kort te vertellen wat gestalttherapie inhoudt. Voor mijzelf was het een levens- veranderende therapie. Met gestalt kun je veel dingen onderzoeken; onverklaarbare lichamelijke klachten, maar ook gedachten- en gedragspatronen waar je last van hebt. Het verleden is voorbij en onveranderbaar maar de kijk die we daarop hebben en de patronen die we toen aangeleerd hebben gelukkig niet!

In het kort onderzoek je hoe je iets doet én je experimenteert met hoe het anders kan. Dit is niet door iets nieuws, nieuw gedrag aan te leren maar door je meer gewaar te worden van jezelf, van je lichaam, je energie. Je gaat ervaren dat dit lang niet altijd met je denken correspondeert. Tijdens de experimenten ga je ervaren hoe het is om meer vanuit je gevoel te handelen.
De bedoeling van de therapie is dat je meer jezelf wordt, meer wie je in wezen bent. Je gevoel, lichamelijke gewaarwordingen en denken komen meer op een lijn.

Oude koeien uit de sloot

Een kenmerk van een echte behoefte is dat deze op de voorgrond blijft komen tot hij voltooid wordt, óf dat hij in de achtergrond voor verstoring blijft zorgen. Daarom zijn voor mij 'oude koeien die uit de sloot gehaald worden' geen oude koeien maar behoeften/onaffe zaken die alsnog voltooid willen en kunnen worden in het hier en nu. Dán pas, als de onderliggende behoefte bevredigd is, verdwijnen ze als vanzelf naar de achtergrond en kosten ze geen energie meer.

Onaffe zaken kosten energie om ze onbewust te houden en ze beïnvloeden je gedrag in het heden.

Ik zou zeggen: kom gestalt doen en ga ermee aan de slag.

Onderbrekingen in het contactproces

Het proces van de bevrediging van een behoefte kan op verschillende manieren verstoord worden.

De onderbrekingsmechanismen zijn veelal onbewust, er is geen controle op. Het onderbreken van contact treedt in werking als de spanning of opwinding van het contact te hoog oploopt. Door dit gewaar te worden leer je de spanning, opwinding te hebben, er bij te blijven. Híer ontstaat echt contact, hier gaat je energie stromen, en word je levendig, vitaal.

Desensitisatie en deflectie: Het niet voelen of het wegredeneren of weg lachen van een behoefte is de eerste contact onderbreking. Door de aandacht naar je lichaam te brengen ga je letterlijk je lichaam weer voelen en de signalen herkennen. De onderdrukte behoefte kan weer op de voorgrond komen.

Confluentie: je vloeit samen met je omgeving, dat kan een ander mens zijn, zijn gevoel of mening maar bv. ook je computer of tv programma. De grens tussen ik en de ander valt weg, hierdoor is er geen écht contact meer mogelijk. Gezonde confluentie ontstaat door de voltooiing van een contactproces niet door vermijding daarvan.

Projectie: Je bent je gewaar van iets maar herkent het niet als van jezelf. Onbewust projecteer je je eigen energie op een ander, het is te spannend om bij jezelf te voelen. Kenmerk is dat er weinig ik in iemands zinnen gebruikt wordt. Iemand spreekt in de je-vorm over zichzelf. Er kan vanalles geprojecteerd worden, verdriet en boosheid, maar ook kracht, warmte, gulheid.

Introjectie: Je slikt wat iemand je voor zet, zonder er goed op te kauwen, zonder te proeven of het jouw smaak is. Dat geldt niet alleen voor voedsel maar ook voor de waarden en normen van de ander. Kenmerken zijn; vaak slikken en knikken en 'ja maar' zeggen. Het gevoel hebben veel te moeten is ook een kenmerk van introjectie.

Retroflectie: Je wilt iets doen of zeggen, de energie om te handelen is er al maar wordt tegengehouden door onbewust je spieren te spannen. Deze energie gaat tegen je werken, je krijgt bv. kramp of pijn in je kaken, spanning in je middenrif of pijn in je maag of rug. Ook hoofdpijn kan een teken zijn van retroflectie.

Egotisme: Je hebt een situatie (gestalt) voltooid maar dan ga je tegen jezelf zeggen, dat had toch beter of anders gekund, het stelde niet zoveel voor, iedereen zou het kunnen of iets in deze richting. Door deze gedachten mis je alsnog de bevrediging en groei van een voltooide gestalt. Je hebt het hele proces voltooid maar uiteindelijk maak je het weer weg en heb je nog steeds een onbevredigd gevoel.

Als al deze onderbrekingen niet plaats vinden spreken we van een voltooide gestalt. Hier ontstaat een gevoel van bevrediging en komt er rust in je systeem. Hier vindt groei plaats en na een tijdje komt er weer ruimte voor een volgende behoefte.

Aanleiding om gestalt te gaan doen kan zijn:

Behoefte aan zelfontwikkeling

je wilt leren je eigen aandeel in het geheel te zien, meer verantwoording te nemen.
je hebt behoefte aan verandering in je leven
je hebt behoefte aan zingeving in je leven
je wil anders leren omgaan met je partner, kind of ...
je bent nieuwsgierig naar gestalt.

(Onverklaarbare) lichamelijke klachten zoals:

vermoeidheid
buikpijn/maagpijn
hoofdpijn
pijn schouders/onderrug
onrust
brok in je keel
pijn/klem in je kaken.

Last van het gevoel vast te zitten:

in de patronen die jij en je partner hebben ontwikkeld
in je 'rol' als moeder, hulpverlener, altijd sterk zijn, ...
je komt niet verder in je rouwproces.
in je verdriet, het is eindeloos en het lucht het niet op.
in depressieve gevoelens
veel moeten van jezelf in plaats van willen.

Last van ongecontroleerde emoties/gedrag

angsten/fobiën
zelf beschadiging
anorexia
boulimia
woede uitbarstingen waar je later spijt van hebt
huilen in situaties waarin je dat niet wil.

Voorbeeld van een onderzoek naar (onverklaarbare) lichamelijke klachten.

Emoties die onbewust gehouden worden, kunnen behalve voor vermoeidheid ook voor veel lichamelijke klachten zorgen. Vanuit de gestalt-theorie kunnen lichamelijke veroorzaakt worden door retroflectie: terughouden met spierspanning. Of door introjectie: iets inslikken zonder het eigen te maken.

Voorbeeld: je rechter schouder zit helemaal vast, fysiotherapie helpt even maar de pijn komt steeds terug. Je hebt een puberdochter in huis die over al je grenzen heen gaat en je weet er eigenlijk niet goed raad mee. De schouder die vast zit zou een teken kunnen zijn dat je zo boos bent dat je regelmatig een klap zou willen uitdelen maar natuurlijk doe je dit niet. En dat is maar goed ook! De energie daarvoor wordt echter wél aangemaakt, deze wordt in je schouder teruggehouden met spierspanning. Als iemand tijdens het gestaltwerk dieper contact maakt met de pijn in zijn of haar schouder en gaat ervaren dat het teruggehouden woede is én deze op een gezonde manier leert uiten, dan verdwijnt de pijn in de schouder vrijwel onmiddellijk. De schouder wordt zo een signaal voor teruggehouden woede, een teken dat er iets nodig is.
Ik besef dat dit bijna niet te geloven is tot je het zelf ervaren hebt.
Retroflectie is niet alleen een kenmerk van woede, het kan bijvoorbeeld ook verdriet of angst zijn wat met spierspanning tegengehouden wordt.
Voorbeeld: Iemand heeft regelmatig last van misselijkheid en wijt dat aan wat hij eet maar krijgt er niet echt de vinger achter. Tijdens een gestaltsessie komt de misselijkheid op, dit gebeurt terwijl ik iets over de theorie vertel. Ik geef aan dat dit een mooi voorbeeld is van introjectie. Ik was hem iets aan het te vertellen wat hij niet voor waar aan kon nemen, maar dat gaf hij niet terug. Wél geeft hij aan dat hij een beetje misselijk wordt en waarschijnlijk iets verkeerds gegeten heeft.
Onderzoek leert dat hij het onzin vindt wat ik vertel, hij wordt steeds levendiger en vitaler als hij daarvoor gaat staan én de misselijkheid is helemaal weg!